Ngày 23 tháng Chạp hàng năm là ngày người Việt làm lễ cúng tiễn đưa ông Táo về trời. Cùng Bò Tơ Quán Mộc tìm hiểu rõ hơn về ý nghĩa của nét đẹp văn hóa truyền thống này nhé.
1. Nguồn gốc và ý nghĩa của việc cúng Táo quân
Phong tục thờ cúng Táo quân có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão giáo Trung Quốc nhưng được người Việt chuyển hóa sự tích hai ông một bà là vị thần Đất, thần Nhà và thần Bếp núc.
Ông Táo (Thổ địa) là vị thần cai quản mọi hoạt động của gia chủ, quyết định sự may, rủi, phúc họa của cả gia chủ, bên cạnh đó ông còn ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ, giữ bình yên cho gia đình gia chủ. Vì vậy tục cúng ông Táo mang ý nghĩa cầu mong cho sự ấm no, đầy đủ, sau đó mới đến ý nghĩa thờ "thần Bếp" chuyên cai quản việc bếp núc.
Khi các Táo về trời sẽ tâu với Ngọc Hoàng về việc mọi việc xảy ra bao gồm công, tội của mỗi gia đình dưới hạ giới. Theo dân gian, cá chép là phương tiện để Táo cưỡi về trời. Vì vậy, người Việt khi lễ Táo quân còn cúng cá chép, ngụ ý "cá chép hóa rồng" đưa ông Táo về trời. Con cá chép này sẽ được "phóng sinh" (thả ra ao hồ hay ra sông) sau khi cúng.
2. Cách thức cúng Táo quân
2.1. Vị trí cúng Táo quân
Nếu trong nhà có bàn thờ Táo quân thì cúng ngay tại bàn thờ này là tốt nhất. Trường hợp không có, thì có thể cúng tại bàn thờ gia tiên. Trong trường hợp nhà không có bất kỳ bàn thờ nào, có thể lấy 1 cái bàn sạch, 1 cái mâm sạch để đồ cúng và cúng trong khu vực nhà bếp (do quan niệm Táo Quân nôm na là vua bếp).
2.2. Thời gian cúng Táo quân
Thời gian cúng Táo tốt nhất là sau 6h sáng và hoàn thành trước 12h trưa.
Người có thể cúng: Nếu tốt nhất thì là chủ nhà, nhưng nếu không tiện thì bất kỳ ai có quan hệ máu mủ, sinh sống tại ngôi nhà đó đều có thể lễ được. Không nhờ bác hàng xóm, bạn bè cúng hộ.
2.3. Đồ lễ Táo quân cơ bản
Để tiến hành cúng Táo quân cần có những đồ lễ cơ bản sau:
- Bộ vàng mã: Gồm 2 bộ quần áo có cánh chuồn cho 2 Ông Táo và 1 bộ quần áo không có cánh chuồn cho Bà Táo.
- Sớ Ông Công Ông Táo
- Tiền vàng
- 3 con cá chép sống để Táo Quân cưỡi về trời hoặc thời nay có thể cúng cá giấy
- Mâm lễ chay/mâm lễ mặn hoặc vừa chay vừa mặn tùy ý gia chủ
3. Bài khấn Táo quân
Dẫn theo cuốn Văn khấn cổ truyền Việt Nam (NXB Văn hóa Thông tin):
Nam mô a di đà Phật! (3 lần)
Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương
Con kính lạy Ngài đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân.
Tín chủ (chúng) con là: ……………
Ngụ tại:...
Hôm nay, ngày 23 tháng Chạp năm ................ tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính bái.
Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ Thần quân hiển linh trước án hưởng thụ lễ vật.
Cúi xin Tôn thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm.
Xin Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai gái, già trẻ sức khỏe dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.
Chúng con lễ bạc tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.
Nam mô A di đà Phật! (3 lần)
Lưu ý: Khi khấn nên thắp 3/5/7/9 nén hương tùy tâm gia chủ nhưng nhìn chung là số lẻ.
Cúng Táo quân là một trong những nét đẹp văn hóa của người Việt!
